Gelişimsel Pediatri’nin Tanımı;
Gelişimsel Pediatri (Developmental-Behavioral Pediatrics), temel olarak pediatri, gelişim ve klinik epidemiyoloji bilimlerinin öğretilerinden köken alan; çocuğu bütüncül bir yaklaşım ile ailesi ve yaşadığı toplumsal çevre ile birlikte ele alan; çocukların bilişsel (düşünme, öğrenme, problem çözme gibi), alıcı dil, ifade edici dil-iletişim, ilişki kurma, duygusal, hareket, özbakım ve davranış alanlarında gelişimsel işlevlerini değerlendiren; gelişimsel zorlukların ve engellerin önlenmesi, erken tanısı ve sağaltımını amaçlayan, özetle gelişimsel sorunları ve engelleri (özel gereksinimleri) olan çocuklara ve ailelerine hizmet götüren çocuk sağlığı ve hastalıkları yan dalıdır.
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de çocukluk çağında mortalite hızı azalmakta, ancak morbidite ve engeller artmaktadır. Engelleri olan ya da engelli olma riskini taşıyan, gelişimsel tanı, tedavi ve izlem gerektiren çocukların oranı %13-17 olarak bildirilmektedir.
Tarihçe;
Gelişimsel Pediatri (Developmental-Behavioral Pediatrics), pek çok ülkede pediatrinin yan dalı olarak yer almaktadır. Özgün uluslararası derneği (Society for Developmental-Behavioral Pediatrics), temel yayınları ve dergisi bulunmakta, ayrıca pediatri alan yazınında her yıl bu konu ile ilgili bilimsel makaleler yayınlanmaktadır. Gelişimsel Pediatri Yan Dalı’nın gelişmesi 1980’li yıllarda Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) başlamıştır. Gelişimsel Pediatri’nin, çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanlığı sonrasında üç yıllık yan dal eğitimi mevcuttur. Amerikan Pediatri Akademisi ve Amerikan Pediatri Board’u pediatri uzmanlarının eğitiminde bir aylık Gelişimsel Pediatri rotasyonunu zorunlu tutmaktadır.
Gelişimsel Pediatri alanında çalışmaların bulunduğu ülkelerden örnekler: Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Avustralya, Brezilya, Çin, Filipinler, Finlandiya, Fransa, Güney Afrika, Hindistan, Hollanda, Japonya, İngiltere, İsrail, İtalya, İsveç, Kanada, Malezya, Mısır, Norveç, Rusya, Suudi Arabistan, Tayland, Yeni Zelanda ve Yunanistan’dır.
Ülkemizde Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı, Yale Üniversitesi’nde Developmental-Behavioral Pediatrics alanında 3 yıllık yan dal uzmanlık eğitimini tamamlayarak yetişen ve ardından bir yıl süre ile aynı kurumda öğretim üyesi olarak çalışan, Prof. Dr. İlgi Ertem tarafından, 2000 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı’nda kurulmuştur. 2002’den itibaren Ankara Üniversitesi Gelişimsel Pediatri Tezli Yüksek Lisans Programı ile ve 2011’de Gelişimsel Pediatri’nin çocuk sağlığı ve hastalıklarının yan dalı olarak kabul edilmesinden sonra 3 yıllık yan dal uzmanlık eğitimi programı ile ülkemizde uzmanlar yetişmektedir.
Hastanemizde Gelişimsel Pediatri Kliniği’nin başlangıcı Uz. Dr. Bahar Bingöler Pekcici tarafından 2010 yılında Ankara Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hematoloji Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde kurulan Gelişimsel Pediatri Ünite’sine dayanmaktadır. 2019 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı ve Kliniğimiz arasında gerçekleştirilen “Gelişimsel Pediatri Uzmanlık Eğitimi Programı Protokolü” kapsamında, Prof. Dr. İlgi Ertem sorumluluğunda, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı’nda eğitim gören yan dal uzmanlık öğrencileri eğitimlerine ait sürenin 6 ayını kliniğimizde geçireceklerdir.
Çalışma Alanları;
Gelişimsel Pediatri’nin dört çalışma alanı mevcuttur.
1. Hizmet sunumu:
• Güncel bilimsel kanıta dayalı yöntemler ile sağlık hizmeti içinde her çocuğun gelişiminin desteklenmesi,
• Gelişimin gerek ulusal, gerekse uluslararası geçerliliği olan standart gelişimsel değerlendirme araçlarıyla (Uluslararası Gelişimi İzleme ve Destekleme Rehberi, Bayley Bebekler İçin Gelişim Değerlendirme Ölçeği, Vineland Uyum Davranış Ölçeği gibi) değerlendirilmesi
• Aile merkezli ve Dünya Sağlık Örgütü İşlevsellik Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırmasına (International Classification of Functioning-ICF) dayalı ve transdisipliner yaklaşımla gelişimin izlenmesi
• Gelişimsel risk etmenlerinin belirlenmesi, azaltılması, gelişimsel sorunların önlenmesi, gelişimsel sorunların erken tanısı
• Gelişimsel zorlukları olan çocukların tedavisinin yönetimi
• Özel gereksinimleri ya da gelişimsel zorlukları olan çocukların tıbbi hizmetlerinin düzenlenmesi
• Çocuklar için Özel Gereksinim Raporu (ÇÖZGER) düzenlenmesi
Gelişimsel Pediatri’de hizmet sunulan başlıca hasta grupları:
• Prematüre doğan ya da perinatal riskleri olan bebekler ve çocuklar
• Down sendromu başta olmak üzere genetik sendromlara eşlik eden gelişimsel sorunları olan çocuklar
• Dil, bilişsel, ilişki-iletişim kurma, hareket gelişimi alanındaki zorlukları olan çocuklar
• Çocukluk çağında bütün organ sistemlerini ilgilendiren kronik hastalıkları olan çocuklar
• Davranışsal yeme ve uyku sorunları yaşayan çocuklar
• Serebral palsi başta olmak üzere hareket gelişimini etkileyen sorunları olan çocuklar
• Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar
• Psikososyal riskleri olan çocuklar
• Çocuk ihmal ve örselenmesinin neden olduğu gelişimsel zorlukları olan çocuklar
• Özel gereksinimi (engelleri) olan çocuklar
2. Eğitim: Gelişimsel sorunları ya da riskleri olan çocuklara sağlık hizmeti sunan çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanlarının ve uzmanlık öğrencilerinin, birinci basamakta hizmet veren hekimlerin, tıp fakültesi öğrencilerinin ve diğer sağlık çalışanlarının, ilgili meslek gruplarının ve toplumun gelişimsel sorunlara yaklaşım alanında eğitimlerinin sağlanmasıdır.
3. Araştırma: Gelişimsel sorunlar ile ilgili ülkemize özgü bilimin üretilmesi ve uluslararası bilimin ülkemiz koşulları ve öncelikleri dikkate alınarak aktarılmasıdır.
4. Savunuculuk hizmetleri:
• Tüm çocukların sağlık sistemi içerisinde gelişimlerinin izlenmesi, desteklenmesi, erken tanı, tedavi yöntemleri konusunda yöntemler ve sistemler geliştirilmesi,
• Özel gereksinimleri olan çocukların yasal haklarına, eğitim ve sağlık hizmetinden faydalanma haklarına ulaşma süreçleri konusunda savunuculuk ve danışmanlık
• Özel gereksinimleri olan çocuklar ve aileleri konusunda yönetmelikler, yasalar, politikalar ile ilgili danışmanlık
Hastanemizde, Gelişimsel Pediatri Polikliniği 4 adet hasta değerlendirme odası, 2 adet aynalı gözlem odası ve 1 adet arşivden oluşmaktadır. Gözlem odaları eğitim için kullanılmaktadır. Yataklı servis bulunmamaktadır.
Gelişimsel Pediatri Polikliniği’nde hizmet veren sağlık çalışanları;
• Uzm. Dr. Pelin Çelik -Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı ve Gelişimsel Pediatri Yan Dal Uzmanı
• Uzm. Dr. İclal Ayrancı Sucaklı- Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı ve Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Gelişimsel Pediatri Tezli Yüksek Lisans Programı
• Gökçe Altunkaya-Çocuk Gelişim Uzmanı
• Ayşe Karakütük-Çocuk Gelişim Uzmanı
• Zeynep Özdereli-Çocuk Gelişim Uzmanı
• Meltem Bayram Şen-Çocuk Gelişim Uzmanı
• Nesrin Kocaş-Gelişimsel Pediatri Sekreteri